در این مقاله از مهر آذر الکترونیک دو هدف را دنبال می‌کنیم. ابتدا، قصد داریم بفهمیم که کلید اتومات کمپکت به چه تجهیزی اشاره دارد و کلید هوایی به چه تجهیزی مربوط می‌شود. سپس، با‌توجه به تعریف‌هایی که برای این دو کلید وجود دارد، به بررسی تفاوت‌های کلید هوایی و کلید اتومات می‌پردازیم.
آشنایی کامل با این دو کلید، به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از تجهیزات برق صنعتی داشته باشیم و در انتخاب صحیح آن‌ها برای مدارها و تابلوهای برق دقت کنیم.
کلید اتومات چیست؟
کلید اتومات یا کمپکت، یک وسیله محافظتی است که به آن MCCB (Molded Case Circuit Breaker) نیز می‌گویند. این تجهیز مسئول قطع و وصل اتوماتیک و ایمنی مدارها می‌باشد.
کلیدهای اتومات به‌دلیل ابعاد کوچکی که دارند، فضای کمی را اشغال می‌کنند؛ همچنین این نوع کلیدها قابلیت تعمیر ندارند و رنج جریانی آن‌ها تا ۱۲۵۰ آمپر است.
کاربرد کلید اتومات
کلید اتومات یک تجهیز الکتریکی است که برای کنترل و راه‌اندازی دستگاه‌ها و تجهیزات استفاده می‌شود. این کلیدها در سیستم‌های برقی و الکترونیکی به‌صورت خودکار عمل می‌کنند و بدون نیاز به دستیابی فیزیکی به آن‌ها، می‌توانند به‌صورت الکترونیکی یا مکانیکی فعال شوند.
کاربردهای کلید اتومات بسیار گسترده است و در صنایع مختلف مانند خودروسازی، صنعت برق، صنعت الکترونیک و سیستم‌های مکانیکی استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال، در خودروها، کلید اتومات برای روشن و خاموش کردن موتور، راه‌اندازی سیستم‌های روشنایی و سیستم‌های ایمنی استفاده می‌شود؛ همچنین، در صنعت برق، کلید اتومات برای کنترل تجهیزات برقی مانند موتورها، پمپ‌ها، ولتاژهای بالا و دستگاه‌های دیگر استفاده می‌شود.
کلید هوایی چیست؟
کلید هوایی یا Air Circuit Breaker (ACB)، یک نوع کلید اتوماتیک فشار ضعیف است که برای جریان‌های بالا (معمولاً 630 الی 6300 آمپر) طراحی و استفاده می‌شود. نام‌گذاری آن به‌علت عملکرد آن به‌صورت هوایی است.
مکانیزم سیستم اطفاء جرقه در کلیدهای هوایی در هوای آزاد قرار دارد. این کلیدها علاوه‌بر قطع و وصل خط، حفاظت از شبکه را نیز ارائه می‌دهند. با استفاده از رله‌های میکرولوژیک الکترونیکی، از شبکه برق در برابر اتصال کوتاه، نوسان ولتاژ، کاهش و افزایش فرکانس، اضافه بار، افزایش حرارت تجهیزات خط، خارج شدن ژنراتورها از حالت سنکرون و سایر خطرات محافظت می‌کنند.
قدرت قطع در کلیدهای هوایی به نسبت جریان کاری بالا که دارند، بسیار بالا است؛ همچنین کلیدهای هوایی قادرند پس از انجام عمل حفاظت به‌صورت دستی یا اتوماتیک به حالت باز برگردند. این کلیدها در دو نوع فیکس و کشویی موجود هستند و ممکن است دارای موتور برای استفاده در راه‌اندازی خودکار یا بدون موتور باشند. همچنین، کلیدهای هوایی دارای تجهیزات جانبی بسیاری هستند و یکی از مهمترین آن‌ها رله‌های میکرولوژیک مختلف برای ارائه حفاظت‌های متنوع در مدار شبکه است.
کاربرد کلید هوایی
کاربردهای کلیدهای هوایی عبارتند از:
- حفاظت از مدارهای قدرت:
کلیدهای هوایی قادرند جریان الکتریکی را در صورت وقوع اتصال کوتاه یا افزایش جریان بیش‌از‌حد قطع کنند. این حفاظت در برابر خطراتی مانند آتش‌سوزی، آسیب به تجهیزات و محافظت از افراد در معرض خطر را فراهم می‌کند.
- کنترل بارها:
کلیدهای هوایی قابلیت قطع و وصل بارها را دارند. این کلیدها می‌توانند بارهای الکتریکی را به‌صورت مستقیم یا از راه دور (با استفاده از کنترل‌های الکتریکی) کنترل کنند.
- کنترل و مدیریت سیستم قدرت:
کلیدهای هوایی می‌توانند در سیستم‌های قدرت برق برای کنترل و مدیریت جریان الکتریکی، ولتاژ و توزیع بارها استفاده شوند.
- استفاده در کنترل پنل‌ها و تابلوهای برق:
کلیدهای هوایی معمولاً در تابلوهای برق و پنل‌های کنترل استفاده می‌شوند تا بتوانند جریان الکتریکی را کنترل کنند و مدارهای قدرت را حفاظت کنند. به‌طور کلی، کلیدهای هوایی به‌عنوان یک عنصر اصلی در سیستم‌های قدرت برق برای حفاظت، کنترل و مدیریت جریان الکتریکی استفاده می‌شوند.
تفاوت کلید هوایی با کلید اتومات چیست؟
تفاوت کلید هوایی با کلید اتومات در زیر دسته بریکرهای مدار قرار دارند. اما تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد که برخی از مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- سایز و ابعاد:
کلید هوایی به لحاظ ابعادی بزرگتر از کلیدهای کامپکت هستند؛ بنابراین در استفاده‌ی آن‌ها باید این مورد را در نظر بگیرید.
- جریان نامی:
کلیدهای کامپکت معمولاً بین جریان‌های بسیار پایین (حتی 2 آمپر) تا 3200 آمپر (عموماً تا 1600 آمپر) قابل سفارش هستند. اما کلیدهای هوایی قابل استفاده بین 400 آمپر و یا 630 آمپر تا 6300 آمپر هستند
- ظرفیت قطع:
قدرت قطع یا ظرفیت قطع (breaking capacity) کلیدهای اتومات معمولاً بین 16 کیلو آمپر تا 120 کیلو آمپر (با حداکثر استفاده معمولاً تا 55 یا 70 کیلو آمپر) بسته به برند تولیدکننده متفاوت است؛ اما در کلیدهای هوایی، ظرفیت قطع حداقل 42 کیلو آمپر است و می‌توان ظرفیت قطع تا 120 کیلو آمپر را سفارشی کرد. تریپ یونیت:
قسمت تریپ یونیت کلید که مسئولیت حفاظت از مدار را بر عهده دارد، در کلیدهای اتومات ممکن است به‌صورت حرارتی-مغناطیسی یا الکترونیکی باشد؛ اما در کلیدهای هوایی، تریپ یونیت به صورت الکترونیکی است و معمولاً پارامترهای بیشتری را با‌دقت بالاتر پایش می‌کند.
- محل نصب:
محل نصب کلیدها معمولاً بلافاصله پس از ترانس یا ژنراتور است (به‌دلیل جریان بالا)، در حالی که کلیدهای اتوماتیک برای استفاده پس از تابلو مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- باسبار:
یکی از دلایل استفاده از کلیدهای هوایی در ابتدای مدار، بزرگ بودن شینه مسی ورودی است که نمی‌توان از کلیدهای اتومات به‌دلیل اندازه کوچک‌تر آن استفاده کرد.